ساختار شکست کار یا WBS چیست؟

ساختار شکست کار (WBS) یکی از گام‌های اولیه و یکی از خروجی‌های کلیدی پروژه است که کار تیم را به بخشهای قابل کنترل سازماندهی می‌کند. در واقع ساختار شکست کار عامل اصلی خارج نشدن پروژه از ریل گذاری اولیه است. کارکرد WBS بر اصل تقسیم کارهای بزرگ به اجزای کوچکتر استوار است. این تقسیم به صورت سلسله مراتبی انجام می‌شود.

تعریف PMBOK از WBS به شرح ذیل است “تجزیه سلسله مراتبی تحویل گرا از کارهایی که توسط تیم پروژه انجام می شود”. پس در واقع WBS شکست سلسله مراتبی کارهایی که می‌بایست انجام شود نیست بلکه شکست سلسله مراتبی اقلام قابل تحویل پروژه است. پس از یک WBS انتظار می‌رود محدوده پروژه را به بخشهای قابل فهم برای تیم پروژه تقسیم کند.

برای درک بهتر فرض کنید که با پروژه ساخت یک خانه مواجه هستیم. یک شکست کار فرضی و ساده برای این پروژه میتواند به شکل ذیل باشد. (توجه داشته باشید که این شکست جامع و مانع نیست و تنها به عنوان یک مثال ذکر شده است)

• ساخت خانه
  • تجهیز کارگاه
  • خاکبرداری
  • پی
    • اجرای بتون مگر
    • آرماتور
    • قالب بندی
    • بتن ریزی
  • اسکلت
    • بیس پلیت ستونها
    • ستونها
    • تیرها
    • بادبندها
    • تیر پله
    • عایق سازی
  • سقف
    • تیرچه بندی
    • کارگذاری پنل
    • بتون ریزی
  • سفت کاری طبقات
    • دیوارهای حائل
  • نازک کاری
    • نماسازی
      • اجرای آجر نما
      • سیمانکاری و رویه
    • داخلی
      • گچ و خاک دیوار و سقفها
      • سنگ قرنیز
      • سفید کاری
      • کف
    • تاسیسات
      • فاز اول
        • اجرای لوله های فاضلاب
        • اجرای لوله های سرد و گرم
        • کانالهای هوا
        • اجرای لوله های برق
      • فاز دوم
        • ساخت و نصب دریچه ها
        • سیم کشی
        • کلید و پریز و سرپیچ
        • سرویسهای بهداشتی
      • برچیدن کارگاه

همانگونه که در مثال بالا هم مشخص است لازم نیست که تعداد سطوح شکست کار در بخشهای مختلف یکسان باشد. مثلا در بخش تجهیز کارگاه ما در این مثال جزئی تر نشده ایم ولی سطح نازک کاری را تا دو سطح پایین رفته ایم.

اما برای شروع یک پروژه موارد دیگری نیز به شکست کار اضافه می‌شوند. مهمترین آنها زمان است. معمولا تاریخ شروع و پایان هر سطح از شکست کار بر اساس فعالیتهای ذیلش قابل مقدار دهی است. پس بنابراین بهتر است زمانبندی از پایینترین سطح WBS شروع شود. در زمانبندی فعالیتها پیش نیازهای هر فعالیت -ارتباط فعالیتهای با هم- اهمیت دارد. برای مثلا قطعا زمانی که شما هنوز کار اسکلت را به پایان نرسانده اید امکان شروع سفت کاری طبقه پنجم را نخواهید داشت. همچنین اینکه چه منابعی برای اجرای هر بخش از کار مورد نیاز است نیز از دیگر مسائل تاثیر گذار در طراحی و زمانبندی شکست کار است (بحث زمانبندی موضوع مجزایی است که شرح آن در این متن ممکن نیست.) همچنین وزن هر بخش از شکست کار نسبت به سطح بالایی و بودجه آن نیز از مواردی است که میتوان روی یک WBS در نظر گرفت.

طراحی شکست کار و زمانبندی آن معمولا در نرم افزارهای کنترل پروژه نظیر Microsoft Project و یا Primavera انجام میشود.